Bijna iedereen heeft het weleens meegemaakt: je ziet een video op social media die je aandacht grijpt, en voor je het weet, word je er helemaal in meegesleept. Al snel verschijnen er meer soortgelijke video's en berichten in je feed, en word je steeds dieper de ‘fuik’ ingetrokken. De krachtige algoritmes van tegenwoordig weten precies welke content jou boeit en zorgen ervoor dat je langer op hun platforms blijft. Het gevolg? Je krijgt steeds vaker informatie te zien die één bepaald idee, ideologie of (politiek) standpunt ondersteunt. We zijn ons vaak onvoldoende bewust van hoe snel onze mening of overtuiging over een onderwerp wordt beïnvloed door de constante stroom aan gerichte informatie.
Wat is Kritisch Denkvermogen?
Kritisch Denkvermogen - de eerste vaardigheid van de dimensie ‘Thinking’ (Denken) uit het Inner Development Goals Framework - gaat over het vermogen om informatie en situaties vanuit verschillende perspectieven en invalshoeken te analyseren en af te wegen. In leiderschap betekent het kort gezegd dat je je niet te snel laat meeslepen door het meest overtuigende verhaal maar dat je de voor- en tegenargumenten zorgvuldig tegen elkaar afweegt om tot de best mogelijke beslissing te komen.
De effecten van kritisch denkvermogen op effectieve besluitvorming
Leiders met sterke critical thinking vaardigheden nemen beter geïnformeerde en evenwichtige beslissingen, wat leidt tot hogere efficiëntie en effectiviteit binnen organisaties. Critical thinking helpt leiders om gegevens en informatie kritisch te evalueren, aannames te bevragen en objectief te blijven onder druk. Dit vermogen tot analytische besluitvorming voorkomt vooroordelen en intuïtieve valkuilen, waardoor leiders meer weloverwogen keuzes maken.
Een studie van Facione (2011) getiteld Critical Thinking: What It Is and Why It Counts benadrukt dat kritisch denken leiders helpt om problemen vanuit meerdere perspectieven te bekijken, wat hen uiteindelijk in staat stelt om keuzes te maken die beter aansluiten bij de strategische doelen van de organisatie. Facione betoogt dat leiders die deze vaardigheden gebruiken, beter in staat zijn om relevante en betrouwbare informatie te selecteren en irrelevante details te elimineren, wat cruciaal is in het complexe zakelijke landschap. Dit leidt tot beslissingen die beter afgestemd zijn op de lange termijn en minder gevoelig zijn voor fouten.
Bronvermelding: Facione, P. A. (2011). Critical Thinking: What It Is and Why It Counts. Insight Assessment. Beschikbaar via: Insight Assessment.
De effecten van kritisch denkvermogen op innovatie in organisaties
Critical thinking bevordert innovatie binnen teams en organisaties. Leiders die deze vaardigheden hebben, stimuleren creatief denken en het oplossen van problemen door hun teams. Volgens een onderzoek van Bass en Bass (2009), gepubliceerd in het Journal of Applied Psychology, zijn leiders die analytisch denken en complexiteit aankunnen, beter in staat om een werkomgeving te creëren die innovatief gedrag bevordert. Dit komt doordat zij ruimte bieden voor het uitdagen van aannames en het onderzoeken van nieuwe ideeën.
Bronvermelding:
Bass, B. M., & Bass, R. (2009). The Bass Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications. Journal of Applied Psychology, 94(6), 1365-1373.
Het Six Thinking Hats Model: een simpel en krachtig hulpmiddel voor effectieve besluitvorming
Het Six Thinking Hats-model stelt voor dat individuen en teams tijdens een besluitvormingsproces zes verschillende denkstijlen, vertegenwoordigd door verschillende gekleurde hoeden, bewust aannemen.
- Witte Hoed (Feiten en Informatie): Deze hoed richt zich op objectieve gegevens, feiten en cijfers. Hier wordt gekeken naar beschikbare informatie, wat we weten en wat we nog moeten onderzoeken.
- Rode Hoed (Gevoelens en Intuïtie): De rode hoed staat voor emotie en intuïtie. In deze fase mogen deelnemers hun gevoelens, zorgen en indrukken uiten zonder de noodzaak om deze te verantwoorden met logica.
- Zwarte Hoed (Kritiek en Risico's): De zwarte hoed is gericht op het identificeren van risico's, zwaktes en mogelijke negatieve gevolgen. Dit helpt om de realiteit van een situatie te beoordelen en potentiële valkuilen te erkennen.
- Gele Hoed (Positiviteit en Voordelen): Met de gele hoed bekijkt men de positieve aspecten, kansen en voordelen van een idee of beslissing. Het stimuleert optimisme en het identificeren van de waarde in een plan.
- Groene Hoed (Creativiteit en Nieuwe Ideeën): De groene hoed staat voor creativiteit, alternatieven en nieuwe oplossingen. Deze fase moedigt out-of-the-box denken en innovatie aan.
- Blauwe Hoed (Proces en Controle): De blauwe hoed overziet en organiseert het denkproces. Hier wordt bepaald welke stappen genomen worden, welke hoeden wanneer worden gebruikt, en hoe men tot een conclusie komt.
Reflectie-oefening: "De Kritische Denkronde"
Doel: Deze oefening helpt leiders en teams om hun kritisch denkvermogen te ontwikkelen en toe te passen op een actuele uitdaging of beslissing binnen hun organisatie. Het doel is om zowel de kwaliteit van het besluitvormingsproces als de samenwerking binnen het team te verbeteren.
Benodigdheden: Pen, papier of een digitaal notitieprogramma, een whiteboard of flip-over, en toegang tot relevante gegevens of documentatie.
Stappen:
Identificeer een Actuele Uitdaging:
Begin met het kiezen van een specifieke uitdaging, probleem, of beslissing die momenteel relevant is voor jouw leiderschap of organisatie. Schrijf deze op zodat iedereen duidelijk weet waar de oefening over gaat.
Stel de Juiste Vragen:
Neem 5 minuten de tijd om individueel zoveel mogelijk vragen te bedenken die je zou moeten stellen om de uitdaging volledig te begrijpen. Denk aan vragen zoals:
- Wat is de kern van het probleem?
- Welke aannames maken we?
- Welke informatie missen we nog?
- Wie wordt beïnvloed door deze beslissing?
- Deel deze vragen met het team of schrijf ze op het bord.
Analyseer de Feiten en Informatie (Witte Hoed):
Gebruik 5-10 minuten om de beschikbare feiten en gegevens te verzamelen. Zorg ervoor dat de informatie objectief en feitelijk is. Noteer wat bekend is en wat er nog onderzocht moet worden.
Beoordeel de Emoties en Intuïties (Rode Hoed):
Besteed 5 minuten aan het onderzoeken van de emotionele reacties die deze uitdaging oproept. Wat zijn de intuïtieve gevoelens hierover, zowel positief als negatief? Laat iedereen deze gevoelens delen zonder ze te hoeven verantwoorden.
Identificeer de Risico's (Zwarte Hoed):
Neem 5 minuten om mogelijke valkuilen, risico’s, en worst-case scenario’s te bespreken. Wat kan er misgaan? Welke negatieve gevolgen moeten we overwegen?
Verken de Kansen (Gele Hoed):
Gebruik 5 minuten om de positieve kanten van de uitdaging of beslissing te verkennen. Welke voordelen kunnen we behalen? Wat zijn de potentiële winsten?
Stimuleer Creatieve Oplossingen (Groene Hoed):
Besteed 10 minuten aan het brainstormen van alternatieve ideeën en oplossingen. Dit is het moment om out-of-the-box te denken en met innovatieve benaderingen te komen.
Beoordeel het Proces en Neem een Besluit (Blauwe Hoed):
Sluit af met 5 minuten reflectie op het proces. Wat hebben we geleerd? Hoe kunnen we het besluitvormingsproces verder verbeteren? Op basis van de inzichten, neem een beslissing of bepaal de volgende stappen.
Individuele Reflectie:
Sluit de sessie af door iedereen te vragen om een paar minuten individueel te reflecteren op hun eigen denkproces. Wat heb je geleerd over je eigen kritische denkvermogen? Welke biases had je? Hoe ga je deze inzichten toepassen in je dagelijkse leiderschap?
Resultaat: Door deze oefening door te lopen, ontwikkel je niet alleen je eigen kritisch denkvermogen, maar versterk je ook het gezamenlijke denkproces binnen je team of organisatie. Dit zorgt voor beter gefundeerde beslissingen en een cultuur waarin kritisch denken wordt gewaardeerd en gestimuleerd.
